Advanced persistent threat (apt): wat het is en wat het betekent

Stel je voor: je zit achter je computer, nietsvermoedend aan het werk. Maar ergens, in de duistere hoeken van het internet, is er een onzichtbare vijand die op de loer ligt. Een Advanced Persistent Threat (APT). Deze meedogenloze aanvaller is vastberaden om jouw systemen binnen te dringen, jouw gegevens te stelen en op de achtergrond te opereren zonder dat je het doorhebt. Met geavanceerde technieken en een sluwe strategie blijft deze infiltrant in jouw netwerk aanwezig, lang nadat andere cyberaanvallen al zijn verdwenen. In deze wereld waarin digitale dreigingen steeds geavanceerder worden, is het cruciaal om te begrijpen wat een APT is en hoe je jezelf hiertegen kunt beschermen.

Wat is een Advanced Persistent Threat (APT)?

Een Advanced Persistent Threat (APT) is een vorm van cyberaanval die wordt gekenmerkt door de aanhoudende en gecoördineerde inspanningen van kwaadwillende actoren om ongeautoriseerde toegang te verkrijgen tot een computersysteem of netwerk. APT’s zijn gericht op het verkrijgen van gevoelige informatie, zoals intellectueel eigendom, financiële gegevens of persoonlijke informatie.

Karakteristieken van een APT

Wat APT’s onderscheidt van reguliere cyberaanvallen zijn de specifieke kenmerken waar ze bekend om staan:

• Aanhouder: Een APT blijft vaak maandenlang actief in een doelnetwerk, waarbij de aanvallers onopgemerkt blijven en langzaam hun doel bereiken. Ze kunnen zichzelf camoufleren en hun activiteiten nauwkeurig timen om detectie te vermijden.
• Gecoördineerd: APT’s zijn doorgaans het werk van goed georganiseerde groepen of statelijke actoren die zich richten op specifieke doelwitten. Ze maken gebruik van geavanceerde tools en technieken om infiltratie te vergemakkelijken en te blijven volgen.
• Geavanceerd: APT’s maken gebruik van geavanceerde malware, zero-day exploits, social engineering en andere geavanceerde technieken om in te breken en toegang te krijgen tot waardevolle informatie. Ze passen zich voortdurend aan en evolueren om detectie te vermijden.

Waarom noemen we het ‘persistent’?

We noemen het een Advanced Persistent Threat vanwege de volhardende en doorlopende aard van deze aanvallen. APT’s zijn niet gericht op een eenmalige inbraak; ze hebben de intentie om langdurige toegang te behouden en onopgemerkt te blijven. Dit onderscheidt APT’s van andere vormen van cyberaanvallen, waarbij de aanvallers meestal kortstondig en destructief zijn.

Verschil met reguliere cyberaanvallen

Het belangrijkste verschil tussen een APT en reguliere cyberaanvallen is het doel en de duurzaamheid. Terwijl reguliere aanvallen vaak gericht zijn op snelle financiële winst of verstoring, hebben APT’s een bredere agenda. Ze richten zich op langdurige spionage of het stelen van waardevolle informatie, zoals bedrijfsgeheimen, gevoelige overheidsdocumenten of persoonlijke gegevens.

Daarnaast zijn APT’s vaak gericht op specifieke doelwitten, zoals grote bedrijven, overheidsinstanties of organisaties met waardevolle intellectuele eigendommen. Hierdoor worden ze vaak uitgevoerd door geavanceerde groepen of zelfs door staatsondersteunde actoren, terwijl reguliere cyberaanvallen vaak het werk zijn van individuele hackers of criminele organisaties.

Hoe herken je een APT aanval?

Een APT-aanval kan lastig te detecteren zijn, omdat de aanvallers zich inspannen om onopgemerkt te blijven. Toch zijn er enkele signalen die kunnen wijzen op een mogelijke infiltratie:

Signalen van een mogelijke infiltratie

• Ongebruikelijke netwerkactiviteit: Let op verdachte verkeerspatronen, zoals onverklaarbaar datavolume, late-night of weekendactiviteit op ongebruikelijke tijden en ongeautoriseerde verbindingen.
• Verdachte gebruikersgedragingen: Houd verdachte activiteiten in de gaten, zoals meerdere mislukte inlogpogingen, ongeoorloofde toegangspogingen tot gevoelige bestanden of onverwachte wijzigingen in gebruikersrechten.
• Vreemde systeemactiviteiten: Blijf alert op ongebruikelijke systeemveranderingen, zoals nieuwe onbekende processen, vreemde bestanden of onverwachte software-installaties.
• Misbruik van legitieme tools: APT-aanvallers maken vaak gebruik van legitieme tools en software om zich te verschuilen. Let op verdacht gebruik van vertrouwde applicaties zoals PowerShell, process monitoring tools of remote access tools.

Analyse van netwerkverkeer

Een grondige analyse van netwerkverkeer kan ook helpen bij het identificeren van een APT-aanval. Door het monitoren van inkomend en uitgaand verkeer, het detecteren van ongewone patronen en het identificeren van verdachte IP-adressen kan men mogelijk aanvallers blootleggen.

Geavanceerde malware detectietechnieken

Een andere benadering is het gebruik van geavanceerde malware detectietechnieken, zoals geautomatiseerde gedragsanalyse, machine learning en sandboxes. Deze technieken kunnen helpen bij het identificeren van onbekende of verdachte code die vaak wordt gebruikt in APT-aanvallen.

Hoe herken je een APT aanval?

Een Advanced Persistent Threat (APT) is een goed georganiseerde en gemotiveerde aanval op een bepaald doelwit, waarbij de aanvallers langdurig en gericht te werk gaan. Het herkennen van een APT aanval is van cruciaal belang om de schade te beperken en de aanvallers te stoppen. Dit zijn enkele signalen waaraan je een mogelijke infiltratie kunt herkennen:

Signalen van een mogelijke infiltratie

1. Ongebruikelijke toegangsverzoeken: Als je merkt dat er ongebruikelijke of verdachte pogingen zijn om toegang te krijgen tot je systemen, zoals meerdere mislukte inlogpogingen of onbekende IP-adressen die toegang proberen te krijgen, kan dit wijzen op een poging tot infiltratie.

2. Onverklaarbare systeemvertragingen: Als je computersystemen of netwerkverbindingen ongewoon traag zijn, kan dit duiden op de aanwezigheid van malware die informatie verzamelt of probeert om verbinding te maken met externe servers.

3. Verdachte e-mails en bijlagen: Wees alert op e-mails die afkomstig lijken te zijn van betrouwbare bronnen, maar die verdachte bijlagen of links bevatten. Deze kunnen leiden tot de installatie van malware op je systeem.

Analyse van netwerkverkeer

Een andere manier om een APT aanval te herkennen, is door het analyseren van het netwerkverkeer. Dit kan worden gedaan met behulp van gespecialiseerde beveiligingssoftware en methoden zoals intrusion detection en network traffic analysis. Door verdachte patronen of afwijkingen in het netwerkverkeer te identificeren, kun je mogelijk een APT aanval detecteren.

Enkele tekenen van een mogelijke APT aanval bij het analyseren van netwerkverkeer zijn:

Ongebruikelijke communicatiepatronen

Als je binnen je netwerk ongewone communicatiepatronen opmerkt, bijvoorbeeld veel uitgaand verkeer naar externe IP-adressen of ongewone communicatie tussen interne systemen, kan dit duiden op een APT aanval. In een normale situatie zouden de communicatiepatronen consistent en voorspelbaar moeten zijn.

1. Verkeer naar verdachte locaties: Let op netwerkactiviteit naar verdachte websites of IP-adressen die mogelijk geassocieerd worden met APT-groeperingen of bekende malware.
2. Ongebruikelijke protocollen of poorten: Als je netwerkverkeer ziet dat gebruikmaakt van ongebruikelijke protocollen of poorten, kan dit duiden op een APT aanval. APT aanvallers proberen vaak standaard beveiligingsmechanismen te omzeilen door gebruik te maken van obscure communicatiekanalen.

Geavanceerde malware detectietechnieken

Een andere manier om een APT aanval te herkennen is door gebruik te maken van geavanceerde malware detectietechnieken. Dit omvat het gebruik van gespecialiseerde anti-malware software en systemen die verdachte patronen en gedragingen kunnen identificeren. Enkele technieken die kunnen helpen bij het detecteren van een APT aanval zijn:

• Behavioural analysis: Hierbij wordt gekeken naar het gedrag van de malware op het systeem. Als de malware ongebruikelijke of verdachte activiteiten vertoont, kan dit duiden op een APT aanval.
• Sandboxing: Bij sandboxing wordt de malware in een geïsoleerde omgeving uitgevoerd om te zien hoe het zich gedraagt. Als de malware pogingen doet om essentiële systeemresources aan te vallen of communicatie met externe servers tot stand te brengen, kan dit wijzen op een APT aanval.

Het herkennen van een APT aanval kan uitdagend zijn, omdat de aanvallers vaak geavanceerde technieken gebruiken om detectie te vermijden. Daarom is het belangrijk om op de hoogte te blijven van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van cybersecurity en om te investeren in betrouwbare beveiligingsoplossingen.

Wie zitten er achter APT’s?

Als het gaat om Advanced Persistent Threats (APT’s), is het niet langer de stereotiepe “hackers in hoodies” die we ons moeten voorstellen. Deze geavanceerde en geraffineerde aanvallen worden vaak uitgevoerd door goed gefinancierde en goed georganiseerde groeperingen, die worden ondersteund door statelijke actoren of grote criminele organisaties. Hier volgt een profiel van enkele APT-groeperingen en bekende APT-aanvallen en hun oorsprong.

Profiel van APT-groeperingen

APT-groeperingen zijn zeer professioneel en hebben vaak zeer specifieke doelwitten. Ze hebben diepe technische kennis en kunnen geavanceerde methoden gebruiken om hun aanvallen uit te voeren en hun sporen te verbergen. Deze groeperingen hebben meestal aanzienlijke middelen tot hun beschikking, inclusief financiële middelen en gespecialiseerd personeel.

• APT1 (Comment Crew): Deze Chinese groepering wordt beschouwd als een van de meest uitgebreide en langdurige APT-actoren. Ze worden verondersteld te werken in opdracht van de Chinese overheid en hebben verschillende doelwitten in de Verenigde Staten aangevallen, waaronder overheidsinstanties, defensiebedrijven en bedrijven uit de technologiesector.
• Sofacy (APT28): Deze Russische groepering staat bekend om hun geavanceerde aanvallen op zowel overheidsinstanties als particuliere bedrijven. Ze worden verondersteld te opereren onder auspiciën van de Russische staat en staan ​​bekend om hun doelwitten in Europese landen en in de Verenigde Staten.
• Gangnam Industrial: Deze Zuid-Koreaanse groepering heeft zich gericht op industriële sectoren en energiebedrijven. Hoewel hun motieven niet duidelijk zijn, wordt aangenomen dat ze mogelijk banden hebben met Noord-Koreaanse actoren.

Bekende APT-aanvallen en hun oorsprong

Enkele bekende APT-aanvallen en hun oorsprong zijn onder andere:

Stuxnet

Deze beruchte APT-aanval werd ontdekt in 2010 en was gericht op Iraanse nucleaire installaties. Stuxnet, vermoedelijk ontwikkeld door Amerikaanse en Israëlische inlichtingendiensten, beschadigde fysieke infrastructuren door het manipuleren van industriële controlesystemen. Deze aanval zorgde voor een paradigmaverschuiving in cyberspace-operaties en bewees de mogelijkheid van gerichte aanvallen op fysieke infrastructuren via digitale kanalen.

NotPetya

NotPetya, ontdekt in 2017, was oorspronkelijk vermomd als ransomware, maar was eigenlijk een goed gechoreografeerde APT-aanval gericht op Oekraïense bedrijven. De aanval, toegeschreven aan de Russische groepering SandWorm, verspreidde zich snel en veroorzaakte aanzienlijke schade aan belangrijke wereldwijde organisaties. Deze aanval was een duidelijk voorbeeld van de verwoestende gevolgen die APT’s kunnen hebben op zowel nationale als internationale schaal.

Achter APT’s zitten vaak zeer geavanceerde groeperingen met specifieke doelen en middelen. Het is van vitaal belang dat organisaties zich bewust zijn van deze dreiging en de nodige maatregelen nemen om zichzelf te beschermen tegen deze geavanceerde aanvallen.

Wat is het doel van een APT?

Het doel van een Advanced Persistent Threat (APT) is om ongeautoriseerde toegang te krijgen tot een netwerk en daar langdurig toegang tot te behouden. In tegenstelling tot reguliere cyberaanvallen, die vaak gericht zijn op snelle financiële winst, is een APT gericht op het stelen van waardevolle informatie zoals intellectueel eigendom, bedrijfsgeheimen of gevoelige persoonlijke gegevens.

Typische doelwitten van APT’s

APT’s richten zich meestal op organisaties en instellingen met waardevolle informatie, zoals grote bedrijven, overheidsinstanties, onderzoeksinstellingen en defensiegerelateerde organisaties. Deze doelwitten hebben vaak een schat aan vertrouwelijke informatie die waardevol is voor aanvallers. Daarnaast kunnen APT’s ook gericht zijn op specifieke sectoren, zoals de financiële sector, de gezondheidszorg of de energiesector, waarbij ze proberen in te spelen op de specifieke kwetsbaarheden en belangen van die sector.

Motivaties van de aanvallers

De motivaties van de aanvallers achter een APT kunnen variëren. Sommige aanvallers zijn geïnteresseerd in het verkrijgen van waardevolle informatie die ze kunnen verkopen aan concurrenten of op de zwarte markt. Anderen kunnen ideologische motieven hebben, waarbij ze proberen gevoelige informatie te verzamelen om deze vervolgens te gebruiken voor propaganda of om politieke invloed uit te oefenen. Daarnaast zijn er ook aanvallers die gemotiveerd worden door het saboteren van rivalen of het veroorzaken van maatschappelijke ontwrichting.

Gevolgen voor getroffen organisaties

De gevolgen van een APT-aanval kunnen zeer ernstig zijn voor getroffen organisaties. Naast de potentiële diefstal van waardevolle informatie, kan een APT ook leiden tot financiële schade, reputatieschade en verstoring van de bedrijfsvoering. De kosten van het herstellen van een APT-aanval kunnen enorm hoog zijn, zowel directe kosten zoals het herstellen van systemen en verloren inkomsten, als indirecte kosten zoals het herwinnen van het vertrouwen van klanten en zakelijke partners. Bovendien kan een succesvolle APT-aanval de reputatie van een organisatie schaden en leiden tot juridische gevolgen, bijvoorbeeld als gevolg van het niet naleven van de privacywetgeving.

Hoe bescherm je je tegen een APT?

Advanced Persistent Threats (APT’s) zijn geavanceerde en hardnekkige cyberaanvallen die gericht zijn op specifieke organisaties. Het is belangrijk om jezelf en je organisatie te beschermen tegen deze bedreigingen. Dit zijn enkele best practices voor cybersecurity, de ontwikkeling van een incidentresponsplan en het belang van cybersecuritybewustzijn en trainingen.

Best practices voor cybersecurity

Om jezelf te beschermen tegen APT’s en andere vormen van cyberaanvallen, is het essentieel om goede cybersecuritypraktijken te hanteren. Dit zijn enkele belangrijke tips:

• Houd je software up-to-date: zorg ervoor dat je alle beveiligingsupdates installeert voor je besturingssysteem, applicaties en antivirussoftware.
• Gebruik sterke en unieke wachtwoorden: gebruik geen eenvoudig te raden wachtwoorden en vermijd hergebruik van wachtwoorden.
• Beperk gebruikersrechten: geef alleen de benodigde rechten aan gebruikers op basis van hun functie, om de toegang tot gevoelige informatie te beperken.
• Maak regelmatig back-ups: zorg ervoor dat je belangrijke gegevens regelmatig back-upt, zodat je deze kunt herstellen als deze verloren gaan tijdens een aanval.
• Installeer een firewall: zorg ervoor dat je een firewall hebt geïnstalleerd om ongeautoriseerde toegang tot je netwerk te voorkomen.
• Train je medewerkers: zorg ervoor dat je medewerkers bewust zijn van de mogelijke risico’s en leer ze hoe ze verdachte activiteiten kunnen herkennen.

Ontwikkeling van een incidentresponsplan

Een incidentresponsplan is een essentieel onderdeel van je organisatie’s verdediging tegen APT’s. Dit plan moet beschrijven hoe je moet reageren op een beveiligingsincident, zoals een APT-aanval. Dit zijn enkele belangrijke stappen om te volgen bij het ontwikkelen van een incidentresponsplan:

1. Identificeer de belangrijkste assets: bepaal welke gegevens en systemen het meest kritiek zijn voor je organisatie.
2. Stel een respons- en herstelteam samen: benoem leden van verschillende afdelingen om samen te werken in geval van een beveiligingsincident.
3. Maak een escalatieprocedure: bepaal wie er geïnformeerd moet worden tijdens een incident en hoe de communicatie moet verlopen.
4. Configureer monitoring en detectietechnologieën: implementeer systemen die verdachte activiteiten kunnen detecteren en waarschuwen voor mogelijke aanvallen.
5. Test en herzie regelmatig het plan: voer regelmatig oefeningen uit om de effectiviteit van het plan te testen en pas het aan indien nodig.

Belang van cybersecuritybewustzijn en trainingen

Een van de zwakke punten in de beveiliging van organisaties zijn vaak de medewerkers. Het is essentieel om bewustzijn en training op het gebied van cybersecurity te bieden. Hierdoor kunnen medewerkers verdachte activiteiten herkennen en correct reageren op mogelijke aanvallen. Daarnaast moeten medewerkers zich bewust zijn van het belang van het volgen van de best practices voor cybersecurity.

Door regelmatig trainingsprogramma’s aan te bieden en te zorgen voor een cultuur van bewustwording binnen je organisatie, kun je het risico op succesvolle APT-aanvallen aanzienlijk verminderen.